Henryk III (ur. 1127/1230 – zm. 1266)
Mauzoleum Piastów Śląskich we Wrocławiu, płyta Henryka III Białego
książę wrocławski 1248-1266
syn Henryka II Pobożnego i Anny z Przemyślidów
Pierwszą żoną była Judyta, córka Konrada I mazowieckiego. Owocem małżeństwa był Henryk IV Probus i Jadwiga. Pośmierci Judyty Henryk III ożenił się z Heleną saską. Małżeństwo to pozostało bezdzietne.
Władzę w księstwie wrocławskim objął w 1248 r., w wyniku wcześniejszego buntu z udziałem możnych, skierowanego przeciw Bolesławowi Rogatce, najstarszym synu i następny Henryka II Pobożnego. Nie wiadomo dokładnie kiedy bunt miał miejsce, kto brał w nim udział ani jaka była w nim rola Henryka Białego. Następstwem tych wydarzeń był podział Śląska w 1248 r. na dwie dzielnice, księstwo wrocławskie i księstwo legnickie. Bolesław Rogatka jako najstarszy wybrał dla siebie księstwo legnickie. Miał w nim sprawować rządy wespół z bratem Konradem. Henrykowi przypadło księstwo wrocławskie, gdzie miał rządzić razem z bratem Władysławem.
Współpraca Henryka z Władysławem układała się pomyślnie. Władysław poświęcił się karierze duchownej, do której przyczynił się Henryk dzięki swym wpływom na dworze Przemysła Ottokara, króla Czech.
Stosunki Henryka III z Bolesławem Rogatką układały się różnie. W 1249 r. książę legnicki zacieśnił kontakty z biskupem Magdeburga, oddając mu ziemię lubuską. Działania te skierowane były przeciw Henrykowi, który w odpowiedzi zawarł sojusz z margrabią Miśni Henrykiem Dostojnym. Ceną sojuszu był Szydłów i Krosno nad Odrą, które Henryk obiecał oddać margrabiemu. Ostatecznie w rękach margrabiego znalazł się tylko Szydłów.
Źle układały się współrządy Rogatki z Konradem, który domagał się wydzielenia dlań osobnej dzielnicy. Konrad przez pewien czas więził Henryka, próbując go zmusić do podjęcia kroków u Rogatki w kierunku wydzielenia upragnionej dzielnicy.
Niewykluczone, że to właśnie ze sprawą Konrada związana była interwencja Henryka zakończona uwięzieniem Rogatki w 1251 r. Innym jednak razem, kiedy władza Bolesława w księstwie legnickim załamała się, Henryk dopomógł bratu w likwidacji zbójnickich grodów i powrocie na tron.
W polityce zagranicznej Henryk III znalazł się w orbicie wpływów czeskich. Sojusz z silnym władcą Czech niewątpliwie podkreślał rangę Henryka III pośród piastowskich książąt dzielnicowych, dawał nadzieje oparcia w planach rewindykacji Wielkopolski oraz otwierał drogę Władysławowi do kariery duchownej.
Problem Wielkopolski przybrał na sile w 1254 r., kiedy to Przemysł dwukrotnie powziął wyprawę zbrojną na dzielnicę Henryka III.
Dzięki zabiegom dyplomatycznym Henryka III w 1256 r. papież polecił biskupom ołomunieckiemu i lubuskiemu rozpatrzyć skargę książąt śląskich na innych książąt piastowskich, którzy po śmierci Henryka II Pobożnego zagarnęli dobra przysługujące jego dzieciom. Papież wydał także odpis bulli z 1235 r., zatwierdzającej ugodę graniczną z 1234 r., na mocy której cała Wielkopolska na południe od Warty przechodziła pod śląskie panowanie. Na tym jednak zakończyły się zabiegi o odzyskanie tych ziem. W kolejnych latach aktywność Henryka III przejawiała się w zaangażowaniu w konflikcie czesko-węgierskim po stronie Przemysła Ottokara oraz łagodzeniu konfliktu między Bolesławem Rogatką a biskupem wrocławskim Tomaszem. Ceną zdjęcia klątwy z księcia legnickiego było dwa tysiące grzywien srebra, które Henryk zobowiązał się wypłacić biskupowi. Dodatkowo książę przyrzekł jeszcze dostojnikowi 211 grzywien srebra i jedną grzywnę złota. Zastanawiające jest to, dlaczego Henryk wziął na siebie tak duże koszty związane z zakończeniem Rogatki z biskupem. Niektórzy historycy podejrzewają, że Henryk początkowo popierał Rogatkę przeciwko biskupowi a nawet był zamieszany w jego porwanie i uwięzienie. Wszak osłabienie pozycji biskupa wrocławskiego, wywołane jego konfliktem z Rogatką mogło by być księciu wrocławskiemu na rękę. Tym bardziej, że w polityce wewnętrznej cenił sobie prerogatywy prawa książęcego tak względem majątków zarówno świeckich jak i kościelnych.
W wewnętrznych sprawach swego księstwa Henryk III wiele uwagi poświęcał lokowaniu miast i akcji kolonizacyjnej. Problemem wielkiej wagi była konsekwentnie prowadzona przez księcia akcja rewindykacji domeny książęcej, utraconej przez swych poprzedników. Musiała ona napotkać, rzecz jasna opór części rycerstwa. W 1266 r. wybuchł przeciw księciu bunt możnych, którzy prawdopodobnie domagali się wydzieleniu dzielnicy dla Władysława. Nie wiadomo czy doszło do podziału księstwa. Za faktem dokonania podziału przemawia dokument wystawiony 16 września 1266 r. samodzielnie przez Władysława. Wedle źródeł Henryk zmarł dopiero pod koniec listopada lub na początku grudnia tegoż roku. Czy doszło faktycznie do podziału księstwa czy też brak Henryka w źródłach, w tym w dokumencie z 16 września spowodowany był jego ciężką chorobą?
I kolejne pytanie, czy śmierć Henryka nastąpiła wskutek choroby, z przyczyn naturalnych czy też wskutek otrucia, jak sugerują niektóre źródła?
Henryk III został pochowany w kaplicy św. Jadwigi u wrocławskich klarysek. Wedle źródeł ikonograficznych mógł spoczywać pod jedną z czterech płyt znajdujących się w posadzce na wprost ołtarza. Nie ma jednak pewności, czy płyta nagrobna prezentowana obecnie w Mauzoleum Piastów Śląskich jako płyta Henryka III Białego jest nią w istocie. W trakcie przebudowy klasztoru na przełomie XVII i XVIII w. płyta Henryka III podzieliła los innych piastowskich monumentów znajdujących się w kaplicy św. Jadwigi, służąc jako podkład pod nową posadzkę. W XIX w. w trakcie prac badawczych nad poszukiwaniem grobów książęcych w kaplicy św. Jadwigi odnaleziono między innymi na zewnątrz, przed portalem, fragment kamiennej płyty z motywem orła, którą uznano za płytę Henryka III. Po II wojnie światowej urządzono ekspozycję zachowanych płyt w kościele św. Klary, który stał się w ten sposób Mauzoleum Piastów Śląskich.
Ciekawy artykuł! Dobrze, że opisuje życie i panowanie Henryka III Białego, który był ważną postacią w historii Polski. Podoba mi się, że autor zawarł wiele informacji na temat jego dokonań i wpływu na rozwój naszego kraju. Niektóre fakty były dla mnie nowe i interesujące. Jednakże, chciałbym więcej informacji na temat jego życia prywatnego i relacji z rodziną. Ogólnie rzecz biorąc, to sehr gut!
Dziękuję za dobre słowo! Henryk III jest dla mnie postacią niedocenianą, brak mu co prawda wielkich politycznych osiągnięć na miarę jego syna, ale ten nie mógłby dokonać tego, czego dokonał bez solidnych podstaw ekonomicznych i społecznych, które odziedziczył po ojcu i stryju. Co do życia prywatnego Henryka III Białego – niestety nie jestem w stanie nic ciekawego napisać. Po prostu nie ma na to źródeł historycznych. Historia średniowiecza nie daje nam takich możliwości jak historia nowożytna, gdzie pełno diariuszy, korespondencji, listów, pamiętników.. W historii średniowiecza takiego bogactwa źródeł nie ma, dlatego trudno o życiu prywatnym więcej coś nakreślić. O życiu prywatnym Henryka Probusa co prawda wiele się pisze, ale wszystko to między bajki włożyć..