Henryk I Brodaty (ur. 1165/70- zm. 1238)

1201-1238 książę śląski
1231-1238 książę krakowski
1234-1238 książę wielkopolski

Syn Bolesława Wysokiego i Krystyny
Żona: z Jadwigą z Andechsów
Potomstwo: Bolesław, Konrad Kędzierzawy, Henryk II Pobożny, Agnieszka, Zofia, Gertruda, NN syn

 

Początek rządów okazał się być niefortunny. Stryj Henryka Mieszko Plątonogi postanowił wykorzystać śmierć Bolesława Wysokiego, by zbrojnie zająć Opole. Ugoda, zawarta między książętami dzięki pośrednictwu episkopatu zatwierdziła utratę Opola przez Henryka, który dodatkowo został zobowiązany do wypłaty na rzecz stryja tysiąc grzywien srebra. Powstało księstwo opolsko-raciborskie.

Głównym partnerem politycznym Henryka był Władysław Laskonogi. Henryk oddał mu ziemię lubuską w zamian kaliską. Tę ostatnią odstąpił niebawem Władysławowi Odonicowi, popieranemu przez arcybiskupa Henryka Kietlicza.

W 1210 r. papież Innocenty III wydał bullę przywracająca zasadę senioratu. Najstarszym spośród Piastów był wówczas Mieszko Plątonogi. Bulla godziła w interesy Leszka Białego, który był księciem Krakowa. Zamieszanie polityczne związane z bullą wykorzystał Plątonogi, usadawiając się na tronie krakowskim. Gdy w 1211 r. Plątonogi zmarł najstarszym z rodu został Henryk Brodaty. Ten jednak, zajęty obroną ziemi lubuskiej, pozostał bierny sprawy obsady tronu krakowskiego. Kietlicz uzyskał w Rzymie odwołanie postanowień bulli a do Krakowa powrócił Leszek Biały.

W 1210 r. margrabia łużycki Konrad wyprawił się zbrojnie na Lubusz i zdobył miasto. Zabiegi dyplomatyczne, które podjął Brodaty u króla niemieckiego Ottona IV celem odzyskania Lubusza nie dały rezultatu. Gdy, jeszcze tego samego roku Konrad zmarł, Henryk wykorzystał zamieszanie w marchii związane z kwestią następcy, i zbrojnie odzyskał Lubusz. W 1218 r. ponownie przekazał tę ziemię Władysławowi Laskonogiemu.

Aspiracje Brodatego do tronu krakowskiego i problem obrony ziemi lubuskiej znów zbiegły się w czasie w 1225 r. Wtedy to, podczas nieobecności Leszka Białego w Krakowie Henryk obległ Wawel. Wkrótce jednak musiał zawrócić i ruszyć ku ziemi lubuskiej, którą najechał landgraf Turyngii. Tymczasem Leszek Biały podążył na odsiecz Krakowa. Henryk odzyskał część ziemi lubuskiej i rozpoczął tam akcję kolonizacyjną przy pomocy cystersów lubiąskich.

W 1227 r. piastowscy książęta dzielnicowi przybyli na zjazd do Gąsawy. Świętopełk pomorski zorganizował zamach, w trakcie którego zginął Leszek Biały. Zgodnie z wcześniejszymi układami, władzę w Małopolsce objął Władysław Laskonogi. Zagrożony w Wielkopolsce przez Władysława Odonica, Laskonogi oddał namiestnictwo w Krakowie Brodatemu. Konrad Mazowiecki, który aspirował do tronu krakowskiego, odpowiedział wojną. Zwycięstwo w niej przypadło jednak Brodatemu. Rządy Henryka w Krakowie spotkały się z opozycją tamtejszego możnowładztwa. W nadziei rozwiązania tych problemów książę zwołał do Spytkowic więc dzielnicowy. W trakcie zjazdu Henryk został raniony i obezwładniony przez swych przeciwników a następnie uwięziony w Płocku. Z pomocą przyszła mu jego żona Jadwiga, która udała się do Płocka i wyjednała u Konrada mazowieckiego uwolnienie męża.

W 1231 r., po nieoczekiwanej śmierci Władysława Laskonogiego, przed Brodaty otwarły się nowe możliwości, uzyskania władzy nad Małopolską i Wielkopolską. Musiał tego dokonać na drodze zbrojnej. Do 1231 r. wyparł Konrada mazowieckiego z Małopolski. W walce z Władysławem Odonicem, do 1235 r. zajął całą Wielkopolskę na południe od Warty. Wtedy to osadził tu swego siostrzeńca Borzywoja Dypoldowica, któremu wydzielił kasztelanię średzką.

Zająwszy Opole, wdowie po Kazimierzu Opolskim, księżnej Wioli wyznaczył ziemię kaliską i kasztelanię rudzką.

Henryk Brodaty zmarł w 1238 r. na zamku w Krośnie Odrzańskim. Z powodu ciążącej na nim klątwy kościelnej wystąpiły problemy w związku z pochówkiem w poświęconej ziemi. Ostatecznie książę pochowany został w południowym ramieniu transeptu kościoła klasztornego w Trzebnicy. Następnie szczątki przeniesiono do prezbiterium, gdzie w XIV w. stanęła tumba ze spoczywającą nań pełnoplastyczną figurą zmarłego. Obecny grobowiec został wykonany w XVII w. przez kamieniarza Jakuba Bielawskiego z Dębnika. Fundatorką była zaś ksieni klasztoru trzebnickiego Krystyna Katarzyna z Wierzbna Pawłowska. Grobowiec przedstawia Henryka Brodatego oraz wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego Konrada von Feuchtwangen. Ten ostatni zmarł w 1296 r. i pierwotnie pochowany został w kościele w Drabowicach koło Kutnej Hory. Po zniszczeniu tego kościoła przez husytów książę oleśnicki Konrad VIII Młodszy dokonał translacji prochów wielkiego mistrza do Trzebnicy.